Category: Հայոց լեզու

1.Առանձնացրե’ք հոմանիշային  6 զույգ.

շանթ-կայծակ

խլեզ-մողես

արահետ-կածան

ականջօղ-գինդ

շեղջ- կույտ

ցուպ-ձեռնափայտ

2.Տրված բառերին գրեցե’ք 2-ական հոմանիշ.

ձի- հովատակ, զամբիկ, նժույգ

մագիլ- ճիրան, եղունգ, ճանկ, ճապուռ

խոհեմ- իմաստուն, շրջահայաց, ողջամիտ

3․Գրեցե’ք տրված բառերի նույնարմատ հականիշները.

դյուրաշարժ-ծանրաշարժ

հնաբնակ-նորաբնակ

մանրածախ-մեծեծախ

ստորակարգ-բարձրակարգ

չարագործ-բարեգործ

տգետ-գիտուն

4.Բացատրեցե’ք հետևյալ բառերի իմաստները.

ասպար- պաշտպանական զենք, վահան

մտրուկ- ձիու արու քուռակ

պատմուճան- կրոնավորի, դատավորի զգեստ

քողտիկ-փոքր տուն, խրճիթ

գավիթ- ցանկապատած կամ պարսպապատած տեղ՝ շենքի բակ

5.Գրեցե’ք 3 դարձվածք  ականջ  բառով.

ականջ անել, ականջ ծռել, ականջ դնել

6.Տրված բառերի իմաստն արտահայտե’ք  դարձվածքներով.

համառել-կողի ընկնել

գունատվել-գույնը գցել

հեռու- աշխարհի ծայրը

խորամանկ- օգոստոսի աղվես

ծուլանալ-ալարը գալ

7.Կազմեցե’ք  3-ական բառ հետևյալ նախածանցով  և վերջածանցով.

ենթ- ենթաբաժին, ենթակետ, ենթահարց

-վածք — դարձվածք, խոսվածք, գրվածք

8.Կազմեցե’ք   3 — ական  ածանցավոր բառ  տրված կաղապարներով.

նախա —  ական

նախապատմական, նախաքրիստոնեական, նախապահպանական

անդր — յան

անդրկովկասյան, անդրկամրջյան, անդրկուլիսյան

9.Սյունակներից  ընտրեցե՛ք   մեկական  արմատ  և  կազմեցե՛ք  հինգ  բարդ  բառ.

լուսերես

փղոսկր

ծաղկաման

փորձաքար

ոսկեվարս

10.Գրեցեք միասին, առանձին և գծիկով գրվող հինգական բառ:

ուտել-խմել, ամառ-ձմեռ, տուն-թանգարան, հարավ-արևելք

հարավարևելյան, ամենօրյա, մեջբերում

տնից տուն, առաջ քաշել, հինգ հարյար, բաց կարմիր

Կետադրի՛ր տեքստը
Արևը և Լուսինը Աստծո զավակներ են. Արևն աղջիկ է, Լուսինը՝ տղա։ Հոր հրամանով նրանք պարտավորվում են աշխարհին գիշեր-ցերեկ հերթով հսկել։ Վիճակ են գցում, թե գիշերն իրենցից ով հսկի։ Վիճակն ընկնում է քրոջը՝ Արևին, և քույր ու եղբայր սկսում են տաք-տաք վիճել։ Աղմուկի ձայնը լսելով՝ գալիս է Հայրը։ Երբ իմանում է պատճառը, նախատում է Լուսնին և հրամայում, որ գիշերները նա հսկի։ Լուսինը, հասկանալի է, հանձն է առնում հոր կամքը կատարել։ Ապա Աստված աղջկան է դիմում՝ առաջարկելով ցերեկները հսկել։ Արևը, սակայն, առաջարկում է՝ ասելով, թե ինքն իր աղջիկ տեղով օրը ցերեկով մարդկանց աչքին երևալուց ամաչում է։ «Այդ դեպքում,- ասում է Հայրը,- ձեռքերիդ մեջ մի խուրձ ասե՛ղ բռնիր, ով համարձակվի քեզ նայել, ասեղներով աչքերը ծակի՛ր»։

Առնվազն 3 թևավոր արտահայտություն գրի՛ր, որոնք գրական հայտնի ստեղծագործություններից են առաջացել։

<<Մի գդակ է, հո մի քուրք չի>>

—Աչքիս վրա, քեռի Քուչի,
Մի գդակ է, խո մի Քուրք չի․

Օգտագործվում է, երբ ցանկանում ենք նշել, թե ձեռնարկված գործը առանձին ջանքեր չի պահանջում։ Հաճախ հեգնանքով ծաղրվում է պարծենկոտությունը։

<<Նեսոյի քարաբաղնիսը>>

<<Նեսոյի քարաբաղնիս>> արտահայտությունը հասկացվում է ոչ ճիշտ, հակաբժշկական միջոցներով բուժում։

<<Օրեր են, կմտնեն, անց կկենան>>

Թումանյանի հայտնի արտահայտությունն է <<Գիքորը>> պատմվածքից։ Համբոյի խոսքերն են՝ ուղղված Գիքորին։

<<Հացի կտորտանքն ու քարթուն կտան, կերակրի հերմածքը կտան, շատ անգամ ել իրենք կուտեն ու քեզ տալ չեն, բան չկա, ծառայի կարգն է դա․․․ Օրեր են, կմտնեն, անց կկենան>>։ Օգտագործվում է, երբ մեկին ցանկանում են հանգստացնել, որ պատահած դեմքն անցնի ու ժամանակի ընթացքում կմոռացվի։

<<Քաջ Նազար>>

<<Քաջ Նազար>> անվանում ենք այն մարդկանց, որոնք վախկոտ են, պարծենկոտ, մեծամիտ, բայց հանգամանքների բերումով արժանանում են բարձր պաշտոնների, ոչ թե իրենց արժանիքների համար, այլ պատահականորեն։ Հաճախ օգտագործում ենք նաև <<Քաջ Նազարի բախտ ունի>> արտահայտությունը

<<Բալը թանկ է>>

Առաջացել է Հովհ․ Թումանյանի <<Գիքորը>> պատմվածքից։ Օգտագործվում է կատակի ձևով, երբ ցանկանում ենք ընդգծել միամտությունը։ Հաճախ ասվում է նաև հեգնանքով՝ այն մարդկանց մասին, որոնք ցանկանում են խորամանկել, բայց ընկնում են ծիծաղելի դրության մեջ։

1․Գտնել սխալը, նշել տեսակը:

ա. Աշտարակի թեքության մասին մարդիկ հետագայում տարածեցին զանազան հակամետ (ներհակ) և թյուր կարծիքներ:

բ. Հիմա միայն Պարրոտը հասկացավ, որ Արարատին՝ որպես հայության անխախտ սյուն (սյան), սրբություններից ամենանվիրականն են համարում:

գ. Տուշպա քաղաքի՝ բարձրաբերձ պարիսպներով և ամրակուռ դարպասներով միջնաբերդի ամրացումը կապված է իրեն (իր) անվան հետ:

2․Բացատրել տրված հարանուն բառերի իմաստները:

ա. լիակատար-ամբողջական, լիիրավ-լրիվ իրավունքներ ունեցող

բ. տարագրություն-արտագաղթ, տարեգրություն-տարեթվերով գրություն

գ. հավակնոտ-ինքնահավան, հավակնորդ-ընտրյալ, թեկնածու

3․Բացատրել տրված դարձվածքների իմաստները։

երկնագույն արյուն-ազնվական, ծոծրակը քորել-պարապ մնալ, կոկորդում նստել-անդուրեկան լինել, ձայն բարբառո հանապատի-լռություն:

4․Դուրս գրել արևմտահայերենին հատուկ հինգ բառ ու քերականական ձև, նշել դրանց
արևելահայ տարբերակները:

Յուր արհեստն ալ սիրո միջնորդությունն էր. այրերուն կին կը գտներ, կիներուն այր կը մատակարեր և զանոնք իրարու հետ ամուսնացնելով՝ յուր աշխատության վարձքը կընդուներ:

Кендзи был японским пилотом-камикадзе. Он готовился отдать свою жизнь за Родину, но война окончилась раньше, чем он предполагал, и у него не оказалось возможности достойно умереть. Поэтому пилота охватила депрессия, у него пропал всяческий интерес к жизни. Он бесцельно бродил по городу, не зная, чем себя занять.

Однажды он услышал, что преступник захватил в заложники пожилую женщину в её квартире. Полиция не решалась ворваться в квартиру, потому что преступник был вооружён.

Кендзи ворвался в жилище и потребовал, чтобы преступник освободил женщину. Завязалась драка, в которой Кендзи удалось убить преступника, но сам он при этом получил смертельные ранения. Некоторое время спустя он умер в больнице. На его лице играла удовлетворённая улыбка. Исполнилась его мечта о достойной смерти.

Կենձին եղել է ժապոնական օդաչու – կամիկաձե:Նա պատրաստ էր տալ իր կյանքը հանուն իր հայրենիքի,բայց պատերազմը ավարտվեց ավելի շուտ քան ինքը ենթադրում էր, և նրա մոտ այդպես էլ հնարավորություն չառաջացավ արժանիորեն միանալ:Ինքը աննպատակ քայլում էր քաղաքով մեկ, չիմանալով թե ինչով կարող է նրան զբաղեցնել:

Մի օր նա իմացավ որ հանցագործը պատանդ վերցրեց մեծահասակ կնոջը իրա բնակարանում:Միլիցայնությունը որոշեց ներս չմտնել բնակարան որովհետև հանցագործի ձեռքին զենք կար:

Կենձին ներխուժեց բնակարան և պահանջեց հանցագործին բաց թոցնել այդ մեծահասակ կնոջը։Տեղի ունեցավ կռիվ որում Կենձին կարողացավ սպանել համցագործին, բայց մեկ տեղ նա ստացավ շատ մահացու վնասվածքներ։Ինչ որ ժամանակ անց նա մահացավ հիվանդանոցում։Նրա հայացքի վրա ուրախ երես էր։Կատարվեց նրա արժանիորեն մահանալու երազանքը։

 

1.Վերականգնի՛ր տրված բառերի արմատները.

Քաղքենի – քաղաք, ցամքոց – ցամաք, լլկանք – լլուկ, օրրան – օրոր, քննություն – քնին, մժղուկ – մժեղ, անմրցելի – մուռծ, կոճկել – կոճակ,  խռպոտ – խռիպ, լուցկի – լույց:

2.Բացատրի՛ր հետևյալ դարձվածքները.

Առատության եղջյուր – հարստություն

Առաջին ջությակ – առաջնորդ

Առաջին ծիծեռնակ – լուր բերող

Արծաթ ծիծաղ – զրնգուն ծիծաղ

Թանաքը չորացած –

Լեզու բռնել – գերի բռնել

Ցամաք ձորի աղվես — նիհար

1․Տրված հատվածները արևմտահայերենից փոխադրի՛ր արևելահայերեն։

Մեր թթենիները հինգ ամիս բերք կուտային։ Մայիսի առաջին շաբաթները կճերմկնային, հունիսին կանուշնային։ Հուլիսին, օգոստոսին անանկ կըլլային, որ մեղր կդառնային, մատերնիս իրար կփակցնեին: Օգոստոսին վերջավորությանը, սեպտեմբերին՝ չամիչ կըլլային։ Ճյուղերը կմնային, կամ, գետին կթափեին։ Չամիչներեն ալ անուշ։ Մինչև Վարագա խաչերը՝ թե իրենք իրենցմե կիյնային, թե նորեն կբուսնեին։

Բայց մենք կխնամեինք մեր թթենիները։ Մայիսեն առաջ կհարդարեինք ծառերուն տակը։ Խիճ մը, խոտ մը պիտի չմնար։ Ծեփիչով կծեփեինք։ Լողով կլողեինք։ Ագուգաներով կծածկեինք առուներու ցանցը: Այսինքն՝ գետեզերքի մողիներու, ուռիներու, եղեգներու ճյուղերով կգոցեինք։ Հողով կծեփեինք։ Փապուղի կընեինք, որպեսզի թութերը առուները չիյնան ու գետը չերթան։ Կաղբեինք արմատերը, ամեն յոթը օրը կոռոգեինք, ջուրով կողողեինք։

Հակոբ Մնձուրի «Արմտանի այգիները»

Մեր թթենիները հինգ ամիս բերք կտայն:Մայիսի առաջին շաբաթները ճերմկում էին իսկ հունիսին քաղցրանում:Հուլիսին, օգոստոսին անանկ էին լինում որ մեղր էին դառնում, մատներս իրար էին կպչում:Օգոստոսի վերջին,սեպտեմբերին՝ չամիչ էին դառնում:Ճյուղերը կմնային, կամ էլ, գետինը կթափվեն:Չամիչներն էլ քաղցր:Մինչև Վարագա խաչերը իրենք իրենց կընկներին, կամ նորից էին բուսնում։

Բայց մենք խնամում էինք:Մայիսից առաջ մենք հարդարում էինք ծառերի տակը:Խիճ կամ էլ խոտ չպտի մնար:Ծեփիչով ծեփում էինք:Լողով լողում էինք:Ագուգաներով ծածկում էինք առուների ցանցը:Այսինքն գետեզերքի,մողիների,ուռիների,եղեգների ճյուղերով գոցում էինք:Հողով ծեփում էինք:Փապուղի էինք անում, որպեսզի թթերը առուները չընկներին ու գետը չգնար:Կաղբում էինք արմատերը, ամեն յոթերորդ օրը ռոգում էինք, ջրով ողողում էինք։

1․Փոխել դերբայական դարձվածի շարադասությունը երկու ձևով։

Այդ ընտանիքը, ճանաչելով Սարյանի արժանիքները, աշխատում էր գրավել նրան։

Ճանաչելով Սարյանի արժանիքները ՝ այդ ընտանիքը աշխատում էր գրավել նրան։

Այդ ընտանիքը աշխատում էր գրավել նրան՝ ճանաչելով Սարյանի արժանիքները։

Հայկին ժամադրավայրում չգտնելով՝ Նարինեն վերին աստիճանի վրդովվեց։

Նարինեն վերին աստիճանի վրդովվեց ՝ Հայկին ժամադրավայրում չգտնելով։

Նարինեն, Հայկին ժամադրավայրում չգտնելով, վերին աստիճանի վրդովվեց։

Քառորդ ժամ չանցած՝ անձրևի կաթիլները թրջեցին գետինը։

Անձրևի կաթիլները, քառորդ ժամ չանցած, թրջեցին գետինը։

Անձրևի կաթիլները թրջեցին գետինը ՝ քառորդ ժամ չանցած։

Ուխտավորները մտան վանքի բակ՝  ծանր ուսապարկերը շալակած։

Ուխտավորները, ծանր ուսապարկերը շալակած, մտան վանքի բակ։

Ծանր ուսապարկերը շալակած՝ ուխտավորները մտան վանքի բակ։

Մանկամարդ աղջիկը, գեղեցիկ աչքերը լուսնին հառած և ձեռքը ծնոտին դրած, նստել էր մոր առաջ։

Գեղեցիկ աչքերը լուսնին հառած և ձեռքը ծնոտին դրած ՝ մանկամարդ աղջիկը նստել էր մոր առաջ։

Մանկամարդ աղջիկը նստել էր մոր առաջ ՝ գեղեցիկ աչքերը լուսնին հառած և ձեռքը ծնոտին դրած։

2․Փակագծերում տրված բառերից ընտրել ճիշտը։

Օրիորդի հնչուն ծիծաղը ծավալվելով արձագանքեց պալատի կամարների տակ։

Ամուլ դաշտերը դարձան բերրի ու արգասաբեր, և անապատները ծաղկեցին։

Ընկերներիդ հանդիպելիս չմոռանաս ասել այդ մասին։

Թագավորն ուշադրությամբ լսում էր զորականին՝ առանց դույզն-ինչ դժգոհության նշույլ արտահայտելու)։

3․Ուղղակի խոսքը դարձնել անուղղակի։

Սպարապետն ասաց թագավորին.

-Ես կկատարեմ քո հրամանները և քեզ հետ կլինեմ մինչև վերջին շունչը։

Մի՛ հոգա իմ մասին և զբաղվիր քո գործերով,- կինը պատասխանեց ամուսնուն:

Պետը հեռախոսով պատվիրեց օգնականին.

-Գտիր Պողոսյանին և ուղարկիր ինձ մոտ։

Նա չի կարող գալ, թող իրեն փոխարինող ուղարկեն,- Նա հայտնեց ղեկավարությանը:

 

1․Տրված գոյականներից կազմել ածականներ․

Հայ, հույն, ռուս, պարսիկ, քուրդ, աֆղան, աղվան, թաթար, չեխ, լեհ, լեզու, բեկոր, ժամանակ, կարգ, օր, գիր, բառ, բառարան, արքա, թագավոր, կյանք, ցեղ, պապ, հայր, մայր, հայրապետ, հեղինակ, անուն, քարոզիչ, թարգմանիչ, խոսակից, Մաշտոց, Դանիել, Երևան, Կովկաս, Տերյան, կիսամյակ, վեպ, բանաստեղծ, Ամանոր, անձրև, տարածք, գրաբար, բարբառ, ժառգոն:

2. Խմբավորել որակական և հարաբերական ածականները:

Քարաշեն, ուժեղ, կաղնեփայտե, ջահել, խոշոր, մռայլ, ազատ, դեղին, աղմուկոտ, ապերախտ, հայրական, գունավոր, տհաս, սիրելի, ժպտուն, ամառային, բարձրագույն, պողպատակուռ, երկաթյա, մայրենի, հոտավետ, կավաշեն, հրացանավոր, ծաղկավոր, ապաշնորհ, ավանդական, համեղ, գյուղական, թավշյա, ցողապատ, ազգային, յոթգլխանի: